1. Çevrimiçi bir dersin bileşenleri
Çevrimiçi dersler günlük veya haftalık olarak, dersin süresine ve öğrenenin uygun zamanına bağlı olarak oturumlar şeklinde düzenlenir.
Çevrimiçi bir dersin genel bileşenleri aşağıdaki sunulmuştur:
- Başlangıç toplantısı
- Ders öncesi öğrenme etkinlikleri
- Öğrenme olayları döngüsü
- Son değerlendirme
- Geri bildirim ve sonuç
Başlangıç Toplantısı
Dersin hedeflerini ve derste görüşülecek konular tanıtılır. Katılımcıları motive eder ve etkinliklere ve ders boyunca kullanılacak yöntemlere bir bütün olarak bakmayı sağlar. Bu toplantı sesli konferans şeklinde veya video veya mesajlar içeren bir dizi e-posta şeklinde yapılabilir.
Ders öncesi öğrenme etkinlikleri
Başlangıçta yapılan öğrenme etkinliği ders resmen başlamadan katılımcılara önerilebilir. Ders öncesi yapılan bu etkinlik, örneğin ilk etkileşimli dersin çalışılması şeklinde olabilir. Bu etkinliğin uygulanması katılımcılar üzerinde önemli izler bırakır, bu etkinlik onların ders ile ilgili ilk deneyimleri olacaktır ve dersi sevip sevmedikleri anlamalarına yardımcı olacaktır.
Bu etkinlik aynı zamanda katılımcıların çevrimiçi öğrenme platformunu kullanmaları ve yöneticilerin teknik problemlerle ilgilenmeleri için iyi bir fırsattır.
Öğrenme olayları döngüsü
Bu ders bir dizi öğrenme etkinliğinden oluşmaktadır ve günlük veya haftalık olarak takvime alınabilir. Öğrenme etkinlikleri kendi kendine çalışma şeklinde olabileceği gibi, işbirlikçi çalışma şeklinde de yapılabilir. Örneğin;
Okuma, izleme ve kendi kendine çalışma: sunum ve yazılı metin gibi basit öğrenme kaynakları, video ve ses içeriği ve etkileşimli e-dersler
Bireysel değerlendirmeler ve işbirlikçi proje işi: Kolaylaştırıcı öğrenenlere bireysel veya grup şeklinde yapabilecekleri proje önerisinde bulunur. Öğrenenler ayrıca kendi yaptıkları iş dışındaki diğer işlere yorum yaparak değerlendirebilir. Değerlendirmeler iyi yapılandırılmış olmalı ve devamında tartışmaları içermelidir.
Yansıtmaların paylaşımı: Öğrenenler ders etkinliklerine yorum yapabilir ve düşünceleri değişebilir veya belirli bir alandaki bilgilerini paylaşarak grup öğrenmesine katılabilirler.
Soru sormak: Öğrenenler kolaylaştırıcıya veya konu uzmanına belirli sorular sorabilir.
Çevrimiçi kolaylaştırıcı tarafından başlatılan tartışmalar: Kolaylaştırıcı farklı kurumlardan gelen öğrenenlere sorular sorabilir veya belirli durumlarda dersteki kavramların nasıl geliştiğini sorabilir.
Kendiliğinde gelişen tartışmalar: Tartışmaları katılımcılar başlatır. Kolaylaştırıcılar daha sonra katılımların katkılarını değerlendirirler.
Son değerlendirme
Bazı e-öğrenme dersleri öğrenenlerin son değerlendirmelerini ve ders baoyunca bazı ara değerlendirmeleri içerir. değerlendirmeler çeşitlendirilebilir; değerlendirme testleri gibi bir dizi soru şeklinde veya sadece öğretici tarafından öğrenenlerin genel değerlendirmesi yapılabilir.
Geri bildirim ve sonuç
Çevrimiçi bir dersin son oturumu genellikle değerlendirme anketinin doldurulması şeklindedir. Bu anket ders tasarımcılarına ve kolaylaştırıcılara katılımcılardan geri bildirim sağlar. Bu çok yararlı bir basamaktır, tasarımcıların dersi geliştirmelerine yardımcı olur. Ayrıca katılımcılar üzerinde dersin gelişimi ve daha etkili sunumu konusunda bir çaba sarf edildiği hissi yaratır.
2. Planlama ve dökümantasyon etkinlikleri
Dökümantasyon kolaylaştırıcılar tarafından uygulanan etkinliklere rehberlik eder ve dersin başlangıcında veya ders boyunca katılımlarla paylaşılır.
Öncelikle, oturum konularını ve öğrenme hedeflerini tanımlayan bir ders izlencesi geliştirilmelidir.
 |
| Ders izlencesi örneği |
Bu ders izlencesine dayalı bir hikaye tahtası belirlenen etkinlikleri uygulamaya dönüştürür, her oturumda öğrenenlere sağlanan materyalleri onlara ulaştırır. Senkronize öğrenmede (e-konferans, sanal sınıf gibi), teknoloji ayarlı gereksinimlere özel olarak dikkat etmek gerekir.
Hikaye tahtası geliştirmek için bir Word belgesi veya Excel sayfası yeterlidir.
 |
| Word veya Excel kullanarak yapılabilecek bir hikaye tahtası örneği |
3. Öğrenenlerin etkinliklerini kolaylaştırmak
İşbirlikçi çevrimiçi öğrenmede, bir grup katılımcı ortak öğrenme amaçları doğrultusunda sinerji yaratır. Çevrimiçi kolaylaştırıcı organize edilen bu süreci yürümesini sağlamaktan sorumludur. Bu amaçla aşağıdaki görevleri yapabilir:
- Görevleri, son teslim tarihlerini, nereye upload ve download edileceklerini belirlemek
- Katılımcıların işbirliği yapıp yapmadıklarının akışını, bireysel sonuçları ve grup sonuçlarını kontrol ederek, çalışma grupları ile yazışarak ve grubun hareketlerine engel olan veya üretimi engelleyen durumlara son vererek devamlı grupla birlikte hareket eder.
- Ünite sonunda özetler sağlar.
- Görevler, teslim tarihleri ve öğrenme araçlarının kullanımı ile ilgili soruları yanıtlar.
- Katılımcıları üretme, yansıtma, düşünceleri değiştirme ve tartışma başlatma gibi konularda motive eder.
- Süreçte diğer paydaşlarla bağlantıların paylaşılıp paylaşılmadığını kontrol eder.
- E-öğrenme olayının son değerlendirmesini organize eder.
4. E-öğrenmede iletişim araçlarını kullanmak
E-öğrenme etkinliklerinde bir dizi iletişim aracı kullanılabilir; hem asenkronize hem de senkronize olarak. Bu araçların bazıları, örneğin wikiler, bloglar, Chat'ler; sosyal medya veya Web 2.0 araçları olarak adlandırılmaktadır. Çünkü güçlü sosyal bileşenlere sahiptirler ve insanların bir arada ürün (örneğin bir proje dökümanı) çıkarmalarını sağlarlar.
Bu araçların en bilenenleri:
İnternette iletişim kurmanın en kolay ve popüler yoludur. Düşük ve yüksek bant genişliklerinde iyi çalışmaktadır. İnsanların grup olarak tartışmalara kolayca bağlanabilmelerini sağlar. Özellikle mail listeleri bir çok kişiyle iletişim kurmada etkili bir yöntemdir.
Mesaj tahtaları da denilen tartışma forumları çevrimiçi tartışmalarda öncelikli araçlardır. Bir miktar katılımcının postalanan mesajlara yorum yapmasını sağlarlar. Katılımcılara farklı zamanlarda yorum yazarak birbirlerine cevap verirler. Her forumda bir veya daha fazla tartışma vardır ve bu tartışmalar postalanan mesajları ve bu mesajlara verilen cevapları içermektedir.
- wikiler ve diğer paylaşım araçları
Wiki, çevrimiçi ekleme yapabileceğiniz bir web sitesidir. Bilinen web sitelerinin tersine çevrimdışı oluşturulurlar ve daha sonra bir web sunucuya yüklenirler ancak wikilere çevrimiçi ortamda veri eklenebilir. Wiki kullancıları herhangi bir teknik bilgi gerekmekesizin bu sitelere veri ekleyebilirler.
Wikilerin yöneticileri kimin web sitesini görebileceğine ve veri ekleyebileceğine karar verirler. Yönetici siteyi herkese açık yapabilir, herkesin veri eklemesine izin verebilir, veya bir takım kısıtlamalar oluşturabilir.
Blog, web blog'un kısaltılmışıdır, insanların insanların bilgilerini paylaşmalarına, bilgiye rahat erişimlerine ve kolayca güncellemelerine olanak sağlar. Bunun için herhnagi bir bilgisayar programlama bilgi gerekmez. Güncel bilgilerin sanki bir günlük gibi bir web sitesine eklenmesi şeklinde kullanılmaktadır.
Bloglar, kullanıcıların web içeriklerini standart bir formatta kolayca eklemelerine, diğelerinin bu içeriklere yorum yapmalarına olanak sağlamaktadır. Blogların en önemli özelliğibir kişinin veya grubun sesi olurlar ve ikinci bir kişinin sesini duymamızı sağlarlar.
- internet yayınları (webcasting)
İnternet yayıncılığı (Webcasting) terimi çoklu pasif bir alıcıdan tek bir kaynağa ses ve video gönderilmesi anlamındadır. Tipik bir uygulaması; video dersinin bir uzman tarafından tüm öğrenenlere etkileşimsiz olarak verilmesidir. Daha çok internet üzerinden ses ve video akışında kullanılmaktadır ancak kayıtlı yayınlar asenkronize kullanım için uygundur.
Podcast'ler internet üzerinden yayınlanan ses programlarıdır. MP3 veya .wav gibi ses dosyalarının dijital ses oynatma cihazlarına veya bilgisayarlara indirilmesi yoluyla kullanılırlar.
Anlık mesajlaşma, web üzerindeki en popüler uygulamalardan biridir. Bir veya daha fazla kişinin Web veya masaüstü uygulamaları aracılığı ile gerçek zamanlı, metin bazlı mesajlaşmasına olanak sağlar.
Eğiticiler bir soruya birden fazla seçenek sunarak öğrenenler üzerinde oylama yapar. Bu sorular genellikle ders etkinlikleri ile ilgili konulardadır.
- beyaz tahta ve görüntü paylaşım araçları
Beyaz tahtalar anlık görsel iletişim sağlamaktadır. Bu uygulama eğiticilerin içerikleri görüntülemesine ve öğrenenlerin içerikle etkileşimine olanak sağlamaktadır.
Uygulama paylaşımı sunucuların program paylaşmaları ve öğrenenler bunu göstermeleridir. Öğrenenler sunucunun iznine bağlı olarak sunucunun hareketlerini izleyebilir.
Ses ve video konferans uygulamaları, iki veya daha fazla kullanıcının gerçek zamanlı olarak farklı konumlardan ses veya video oturumlarına katılımlarına olanak sağlamaktadır. Daha çok toplantılar ve proje güncellemeleri için kullanılmaktadır.
Bazı anlık mesajlaşma uygulamaları video ve ses konuşmaları ile birleştirilir. VoIP (internet protokolü üzerinden ses-Video over Internet Protocol) uygulamaları ve hizmetleri, kullanıcılara internet üzerinden yüksek kalitede, düşük maliyetli görüşmeler sağalmaktadır. En popüler VoIP uygulamalarından biri Skype'tır.
Telefon daha iyi ses kalitesi sunar ve daha güvenlidir, VoIP ise birden fazla kişinin konuşması gerektiğinde daha ucuz ve daha kolaydır.
Sanal sınıflar, geleneksel öğretmen merkezli sınıfların taklit edilmiş şeklidir; beyaz tahta, karşılıklı konuşma (chat), ses konferansı, uygulama paylaşımı gibi farklı tipte senkronize araçların birleştirilmesi ile oluşmaktadır.
Sanal sınıf araçları ekran ara yüzleri farklılaşsa da benzer işlevleri bir araya getirmektedir.
Wiki ve tartışma forumları gibi asenkronize araçlar yansıtma gerektiren ve daha fazla zaman ayırma gerektiren görevler için daha uygundur. Asenkronize tartışmalar özellikle öğrenenlerin utangaç olduğu veya dili etkili kullanamadığı durumlarda daha değerlidir. Ancak chat odakları ve sesli konferanslar gibi senkronize araçlar, daha yüksek sosyal varoluş sağlamaktadır. Örneğin; sanal sınıflarda öğrenenler sunum sırasında yorum yapmak veya soru sormak için Chat'i kullanabilirler.
Senkronize
araçlar
|
Asenkronize
araçlar
|
Chat ve anlık yazışmalar
|
E-posta
|
Video ve ses konferansı
|
Tartışma forumları
|
Canlı web yayıncılığı
|
Wiki
|
Uygulama paylaşımı
|
Blog
|
Beyaz tahta
|
internet yayınları
|
Oylama merkezleri
|
|
5. Ders Değerlendirme
Ders değerlendirmesi, dersin gelişim aşamasında henüz ders sonlandırılmadan yapılabilir ya da dersin sonunda etkiyi ölçmek için ve geçmiş derslere göre dersin hala geçerli olup olmadığı da değerlendirilebilir.
Eğer bir ders değerlendirilmek isteniyorsa;
Gelişim aşamasında; dersi ve ürünleri iyileştirmek için (resmi değerlendirme)
Hemen uygulama aşamasından sonra; eğitimin, yetiştirme ve öğrenmenin etkinliğini ölçmek (özet değerlendirme)
ders bittikten bir süre sonra; dersin hala geçerli olup olmadığını anlamak ve derste güncelleme yapmak için (doğrulayıcı/kuvvetlendirici değerlendirme)
Kirkpatrick modeline göre değerlendirme 4 seviyeden oluşmaktadır:
Bu değerlendirme, programa katılanların tepkilerini anlamak, programa aktif katılıp katılmadıklarını ve dersi sevip sevmediklerini anlamak için yapılır. Dersin sonunda katılımcılara anket uygulanarak veya kolaylaştırılmış e-öğrenmede kolaylaştırıcının ders boyunca katılımcıyı görüntülemesi ile yapılabilir.
Öğrenme hedeflerine ulaşılıp ulaşılmadığının ölçülmesidir. Dersin tipine bağlı olarak derse katılan katılımcıların arttırılan bilgileri, geliştirilen becerileri ve değişen tavırları değerlendirilir. Öğrenme doğrudan gözlem, ödevler ve testler vasıtayla değerlendirilir. Değerlendirmelerin öğrenme hedefleri doğrultusunda yapılması önemlidir.
Yetiştirme programı sayesinde katılımcıların davranışlarındaki değişimin boyutunun anlaşılması anlamına gelir. Örneğin kazanılana bilgi ve beceriler işlerinde veya diğer uygulama alanlarında kullanıp kullanmadıklarına bakılır. Bu, öğrenenlerin işteki performanslarını gözlemleyerek yapılabilir.
Programa katılan katılımcıların bir örgütte oluşturdukları sonuçları tanımlamak için yapılır. Final sonuçları üretimin arttırılması, kalitenin geliştirilmesi, maliyetlerin azaltılması, kazaların azalması şeklindeki bilgileri içerebilir.
Kaynak:
E-learning methodologies - A
guide for designing and developing e-learning courses, 8. Course delivery and
evaluation, Sayfa: 102-117. http://www.fao.org/docrep/015/i2516e/i2516e.pdf
