Öğrenme Platformları

1. Öğrenme Platformu nedir?

Öğrenme platformları e-öğrenme derslerini barındıran ve öğrenenlere sunmamızı sağlayan ortamlardır. Bu ortamlar öğrenme süreçlerini yönetmek ve sunumunu yapmak amacıyla eğitim kuruluşları ve bazı organizasyonlar tarafından kullanılmaktadır.

Bir öğrenme platformu, öğrenenlerin bilgiye, araçlara ve kaynaklara erişime olanak sağlayan, eğitimsel sunumu ve internet aracılığı ile yönetilmesini destekleyen bir dizi etkileşimli çevrimiçi hizmettir.

Öğrenme platformlarının en önemli özellikleri:

• öğrenme içerik yönetimi - oluşturma, depolama, kaynaklara erişim
• müfredat haritalama ve planlama - ders planlama, kişiselleştirilmiş öğrenme deneyimi, değerlendirme
• öğrenen katılımı ve yönetimi - öğrenenin bilgilerini, işlemlerini izleme
• araçlar ve hizmetler -  forumlar, mesaj sistemleri, bloglar, grup tartışmaları

Öğrenme platformları genellikle sanal öğrenme ortamları (Virtual Learning Environments-VLE), öğrenme yönetim sistemleri (Learning Management Systems-LMSs) veya öğrenme içerik yönetim sistemleri (Learning Content Management Platforms-LCMSs) olarak anılmaktadır. Bu terimler birbirlerinin yerine kullanılabilmektedir ve bir takım farklılıklarına rağmen bir çok özelliği aynıdır.

Sanal öğrenme ortamları, geleneksel yüz yüze sınıf etkinliklerine benzer ve güçlü işbirlikçi bileşenleri ile öğrenmeyi ve öğretmeyi kolaylaştırır. Örneğin; Moodle ve Blackboard gibi.

Öğrenme yönetim sistemi, çevrimiçi sanal sınıflar ve öğretmen merkezli dersler de dahil tüm öğrenme önerilerinin yönetimi ve sunumunu kolaylaştırmak için bir çözümdür. Dersi otomatikleştirir, kolayca alınmasını ve öğrenenlerin yönetilmesini, öğrenme etkinliklerinin performansının ve sürecinin takibini sağlar, böylece yönetimin genel giderlerini azaltır.

Sanal Öğrenme Ortamları	Öğrenme Yönetim Sistemleri
Eğitim (education) için tasarlanır.	Yetiştirme (training) için tasarlanr.
Eğitim kurumları içinde kolaylaştırılmış (facilitated) çevrimiçi öğrenmeyi destekler, öğreticilere ve öğrenenlere içerik paylaşım olanağı verir.	Yöneticiler tarafından tüm öğrenme süreci ve gelişimi yönetilir; örneğin beceri/yeterlilik, kişisel gelişim planları, öğrenme içerik yönetimi, raporlama, iş akışı vs.

Günümüzde Moodle ve Blackboard gibi sanal öğrenme ortamları öğrenme yönetim sistemlerine uyum sağlamış, çevrimiçi ve harmanlanmış (blended) öğrenmede sıklıkla kullanılmaktadır.

Öğrenme içerik yönetim sistemleri, temelde e-öğrenme içeriği oluşturmaya odaklanmaktadır. Yöneticiler ve geliştiriciler, makale, test, oyun, video gibi içerikleri öğrenenlerin gereksinimleri doğrultusunda oluşturulur. LCMS'ler geliştirme çabalarını azaltarak, dijital içeriklerin amaçlar doğrultusunda yeniden kolayca yapılandırılmalarına olanak sağlamaktadır.

Hem öğrenme yönetim sistemleri, hem de öğrenme içerik yönetim sistemleri ders içeriğini, öğrenen performansını ve öğrenme nesnelerini yönetmek için tasarlanmıştır ancak amaçları farklıdır. Öğrenme yönetim sistemleri çevrimiçi etkinlikleri, sınıfları, tüm kaynakları ve olayları izler ve yönetir. Öğrenme içerik yönetim sistemleri harmanlanmış öğrenmeyi yönetmez ancak dijital içerik ve daha düşük seviyeli içerikleri yönetir.

Öğrenme Yönetim Sistemleri	Öğrenme İçerik Yönetim Sistemleri
Tüm öğrenenler yararlanabilir.	İçerik geliştiriciler, kişiselleştirilmiş içeriğe ihtiyaç duyan öğrenenler yararlanabilir.
Geleneksel yetiştirme biçimlerini yönetir, örneği öğretmen merkezli eğitim gibi.	Geleneksel yetiştirme biçimleri için uygun değildir.
Öğrenen profili yönetilebilir.	Öğrenen profili yönetilemez.
Öğrenen verilerinin paylaşımına izin verir.	Öğrenen bilgilerinin paylaşımına izin vermez.
Önemli olayları takvime alabilir.	Önemli olayları takvime almaz.
Yeterliliklerin analizine olanak verir.	Yeterliliklerin analizi yapılamaz.
Kayıt olma, ön gereksinimlerin görüntülenmesi, bildirimi iptal etme gibi durumları içerir.	Kayıt olma, ön gereksinimlerin görüntülenmesi, bildirimi iptal etme gibi durumları içermez.
Dinamik ön-test yapmayı desteklemez.	Dinamik ön-test yapmayı destekler.
İçerik oluşturmaya izin vermez.	İçerik oluşturmaya izin verir.

Yukarıdaki karşılaştırma tablosunda görüldüğü gibi iki sistemi net bir şekilde ayıran bir çizgi yoktur.

Host edilen veya kurum içinde oluşturulan Öğrenme Yönetim Sistemleri

Bir öğrenme yönetim sistemi ticari bir firmanın bilgisayarına kurulup belirli bir ücret karşılığında internette tutulabilir (hosting) veya kurum içinde kurumun bilgi teknolojisi (IT) yapısına entegre edilebilir. Bu iki durumda aşağıdaki tablodaki farklılıklar oluşmaktadır.

	Kurum içinde oluşturulan LMS	Host edilen LMS
Lisans maliyeti	Her kullanıcı için	Her kullanıcı için
Kurulum ve yerleşim	İçerden dahili kablolama	Ticari sunucuda üzerinde açıktan yerleşim
LMS kurulumu için web sitesi	Gerekli	Gerekli değil, ticari firmanın sitesinde kuruldu
Bu işe adanmış kurum içi IT ekibi	Gerekli	Gerekli değil, ticari firmanın sorumluluğunda
Teknik bilgi gerekliliği	İyi  programlama bilgisi gerekli	Sınırlı bilgi gerekli
IT destek maliyeti	Yüksek	Düşük
Donanım & yazılım maliyeti	Yüksek	Düşük
Onarım & geliştirme maliyeti	Yüksek	Çok düşük
LMS özelleştirme zamanı	Uzun	Kısa
LMS uygulama politikası	Katı kurallı	Esnek

2. Tescilli veya Açık Kaynak Öğrenme Yönetim Sistemleri

Öğrenme platformları ya birine ait (tescilli) bir yazılım ya da açık kaynaklıdır.

• Tescilli LMS'ler özel yasal haklar altında lisanslanır, değişiklik yapılması, dağıtılması, tersine mühendislik ve kullanımı kısıtlıdır. Yazılım kodları kapalıdır ve her kullanıcı için lisanslanır.
• Açık kaynak LMS'ler GNU adı verilen genel herkese açık lisans altında çalışmaktadır. Bu lisans kullanıcılara programı paylaşma ve değiştirme konusunda bağımsızlığı garanti etmektedir.

E-öğrenmede LMS ve LCMS'leri de içeren açık kaynak yazılım paketleri ders ve medya öğeleri hazırlama araçlarıdır. Açık kaynak yazılım paketlerinin yararları şu şekilde sıralanabilir:

• özgürce dağıtılabilir ve sınırsız kullanıcıya lisanslanabilir
• değiştirme ve ayırma işlerine izin verilir
• dünya çapında herkesin kendilerini geliştirmelerini sağlar
• birçok platforma uyum sağlar
• diğer açık kaynak dil, veritabanı ve platformalarla kolayca iletişime geçebilir.

Açık kaynak LMS girişimleri kar amacı gütmeyen şirketlerin birliktelikleri ve consorsiyumları sonucu oluşmaktadır. Örneğin .LRN Consorsiyum, Claroline Consorsiyum, Sakai  gibi. Bunlar yeni güvenilir, genişletilebilir paketlerle geliştirilmektedir. Bunların temel sistem dosyalarına kolayca erişilebilir. Kullanıcıların beklentileri veya yeni yazılım bileşenlerinin geliştirilmesi doğrultusunda geliştiriciler ve katılımcılar tarafından özelleştirilen platform, eklentier ve modüller olarak bilinir. Platformu genişletmek için birçok eklenti ücretsiz internetten indirilebilir. Örneğin Moodle kullanıcılarına farklı kişisel temalar önermektedir.

Diğer yandan bazı kod uzantıları kullanıcıların belirli gereksinimlerine yöneliktir. Bunlar ticaridir ve ücretsiz değildir. Örneğin eFront platformunun yönetimsel ve raporlama araçları bu şekildedir. Bu amaçla oluşturulan iki ticari versiyonu vardır: eFront Education ve eFront Enterprise.

Değiştime ve özelleştirme gibi avantajlarının yanısıra açık kaynak paketlerin bir takım eksiklikleri de vardır. Lisans ücretsizdir ancak maliyet gerektiren bazı unsurlar barındırır. Örneğin açık kaynak programlar, kurulum ve geliştirme için bu işe kendilerini adamış, ileri düzey programlama becerilerine sahip bir IT takımı gerektirir. Açık kaynak LMS'lerin yönetim, destek ve onarım maliyetleri de dahil toplam maliyeti, tescilli LMS'lerin başlangıç lisans maliyetini aşmaktadır.

	Tescilli LMS	Açık Kaynak LMS
Lisans ücreti	Ücretli	Ücretsiz
Kaynak kod	Şifreli, uzman bir ekip tarafından geliştirilmiştir.	Açık, topluluklar tarafından geliştirilmiştir.
Geliştirme ekibi	Uzman geliştiriciler	Bağımsız geliştiriciler
Sahibi	Ticari olarak sahiplenir	Toplum sahiplenir
LMS uygulama ve yayılım kolaylığı	Oldukça kolay	İleri düzey teknik beceriler gerektirebilir
Müşteri desteği/bakım hizmetleri	Lisansa dahildir	Ücret ödemek gerekir
Üründen vazgeçme riski	Var	Yok
Özelleştirme kolaylığı	Sadece ticari geliştiriciler tarafından yapılmaktadır	Belirli gereksinimlere göre bağımsız geliştiriciler tarafından yapılmaktadır
Yayımlama  süreci	Yavaş	Hızlı

Kaynak:

E-learning methodologies - A guide for designing and developing e-learning courses, 9. Learning platforms, Sayfa: 118-120. http://www.fao.org/docrep/015/i2516e/i2516e.pdf